เทอร์คอยซ์ (Turquoise)
เทอร์คอยซ์ หรือ พลอยสีขี้นกการเวก จัดเป็นอัญมณีประเภทหนึ่งซึ่งเป็นที่รู้จักและมีการใช้กันอย่างแพร่หลายนับตั้งแต่สมัยอียิปต์โบราณ (3000 ก่อนคริสตกาล) โดยเฉพาะในแถบอเมริกาใต้ ซึ่งชนพื้นเมืองบางเผ่ามีความเชื่อในโชคลางเกี่ยวกับการสวมใส่เทอร์คอยซ์ ว่าสามารถคุ้มครองไม่ให้เกิดอันตรายขณะที่ขี่ม้าได้ นอกจากนี้เทอร์คอยซ์ยังจัดเป็นอัญมณีประจำเดือนธันวาคม อัญมณีประจำวันเสาร์ และอัญมณีครบรอบแต่งงานปีที่ 11 ด้วย
รูปที่ 1 แสดงเทอร์คอยซ์ธรรมชาติ
เทอร์คอยซ์ เป็นอัญมณีที่มีสีฟ้า ถึงสีฟ้าอมเขียว มีองค์ประกอบทางเคมี คือ CuAl6(PO4)4(OH)8.5H2O สีฟ้านั้นเกิดจากธาตุทองแดง (copper, Cu) ส่วนสีเขียวนั้นเกิดจากธาตุมลทินเหล็ก (iron, Fe) ประกอบกับธาตุทองแดง มีความแข็งประมาณ 5- 6 ตามระดับความแข็งของโมห์ ค่าดัชนีหักเหประมาณ 1.61 และค่าความถ่วงจำเพาะประมาณ 2.76 โดยทั่วไปเทอร์คอยซ์ที่จัดว่ามีคุณภาพสูงเป็นที่นิยมจะมีสีฟ้าสม่ำเสมอ (รูปที่ 1 ) หรือที่มีลักษณะลวดลายแบบร่างแห (spider web) ซึ่งเกิดจากมลทินแร่ชนิดอื่นที่เกิดร่วมกับเทอร์คอยซ์ แหล่งเทอร์คอยซ์ที่สำคัญในปัจจุบัน ได้แก่ ประเทศอิหร่าน ประเทศสหรัฐอเมริกา และประเทศจีน
เนื่องจากเทอร์คอยซ์เป็นอัญมณีที่มีความแข็งไม่สูงและมีความพรุนสูงทำให้เทอร์คอยซ์ธรรมชาติที่พบจะมีเนื้อร่วนซุยไม่สามารถเจียระไนได้ ดังนั้นเทอร์คอยซ์ที่ซื้อขายกันในท้องตลาดจึงมักจะผ่านการปรับปรุงคุณภาพมาแล้วแทบทั้งสิ้น การปรับปรุงคุณภาพที่พบได้มาก คือการอัดด้วยสารโพลีเมอร์ ซึ่งอาจจะเป็น แว๊กซ์ หรือ สารเรซิน เข้าไปในเนื้อพลอยเพื่อเพิ่มความคงทนแข็งแรง ทำให้สามารถเจียระไนได้ง่ายขึ้น แต่ก็มีไม่น้อยที่พบว่ามีการย้อมสี หรืออัดด้วยโพลีเมอร์สีร่วมด้วยซึ่งไม่เป็นที่ยอมรับในตลาด นอกจากเทอร์คอยซ์ปรับปรุงคุณภาพแล้วยังมีเทอร์คอยซ์เทียม (imitation turquoise) ปะปนอยู่ในท้องตลาดอีกเป็นจำนวนมาก เช่น แก้ว พลาสติก หรือพลอยชนิด อื่นนำมาย้อมสี ให้มีลักษณะคล้ายเทอร์คอยซ์ (รูปที่2) ดังนั้นการจะเลือกซื้อเทอร์คอยซ์นั้นจึงควรอาศัยความระมัดระวังเป็นพิเศษ
 |
 |
รูปที่ 2 เทอร์คอยซ์เทียม (ซ้าย) เทอร์คอยซ์อัดสารโพลีเมอร์ (ขวา) |
|
แหล่งข้อมูล:
Gems their sources description and identification, Webster Read, 5th edition Gem reference guide, GIA
